Mẹ Nấm: Phương cách Việt Nam giam giữ blogger nổi tiếng nhất

Ba mẹ con nhà Nấm phản đối giàn khoan HD981 của Trung Quốc

Một trong những blogger chính trị có ảnh hưởng nhất của Việt Nam, được Đệ nhất phu nhân Hoa Kỳ Melania Trump trao tặng giải thưởng phụ nữ can đảm, bị kết án 10 năm tù giam vì những công việc “phản động”

The Guardian, ngày 9/7/2017

“Mỗi người chỉ có một cuộc sống, nhưng nếu tôi có cơ hội để lựa chọn một lần nữa tôi vẫn sẽ chọn cách của mình.”

Đó là những lời của một trong những blogger có ảnh hưởng nhất của Việt Nam – được biết đến dưới cái tên trực tuyến là “Mẹ Nấm” – vài phút trước khi cô bị kết án với bản án tù mười năm. Những lời trên còn là lời nhắn nhủ của Nguyễn Ngọc Như Quỳnh cho người mẹ 61 tuổi đang xem vụ xử án trong một căn phòng bên cạnh vì bà không được vào phòng xử án.

Người phụ nữ 37 tuổi bị buộc tội phỉ báng chế độ cộng sản của Việt Nam trong các blog của cô và trả lời phỏng vấn trên nhiều phương tiện truyền thông nước ngoài.

“Tôi vỗ tay trong phòng, nơi mà 20 sỹ quan an ninh nhìn tôi với đôi mắt rất tức giận, nhưng tôi không sợ; tôi thấy ổn và rất tự hào về con gái,” bà Nguyễn Thị Tuyết Lan nói.

Bị bắt vào tháng 10 năm 2016 trong khi đang cố thăm viếng một người bất đồng chính kiến ​​khác trong nhà tù, Quỳnh, 37 tuổi, đã bị giam giữ chín tháng qua, theo luật sư của cô ta nói là trong điều kiện vô cùng tồi tệ.

Luật sư Võ An Đôn cho biết, cô chỉ được ăn một ít cá cơm và súp rau bina trong bảy tháng đầu, và không được cung cấp băng vệ sinh và đồ lót.

Sau khi Quỳnh bị bắt vào ngày 10 tháng 10, mẹ cô không được gặp cô cho đến một ngày trước ngày xử án khi họ được phép gặp nhau rất ngắn ngủi.

Thời gian đã gây tổn hại đến con gái bà, bà Lan nói với The Guardian trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại từ nhà bà ở thành phố biển Nha Trang. Quỳnh xuất hiện ốm yếu trong cuộc gặp của họ, bà nói.

“Tôi nói:” Con gái yêu dấu của mẹ, bây giờ mẹ tin rằng con vẫn còn sống.” Nhưng con gái tôi trông rất yếu với làn da nhợt nhạt”, bà nói thêm.

Việt Nam đang bị điều tiếng vì giới hạn về tự do ngôn luận, nhưng việc giam giữ Mẹ Nấm với bản án dài bất thường là lời cảnh tỉnh cho c cộng đồng viết blog của nước này, những người không chịu sự kiểm duyệt như các phương tiện truyền thông do nhà nước kiểm soát. Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đã nhanh chóng kêu gọi Việt Nam trả tự do cho tất cả tù nhân lương tâm.

Trong khi Quỳnh bị nhà nước gắn mác “phản động” vì viết blog chỉ trích chính phủ, bạn bè và gia đình cô đã coi cô là một trong số những người đi đầu đòi tự do biểu đạt ở một đất nước mà việc chỉ trích chế độ độc đảng bị cấm.

“Con gái tôi đã làm một điều bình thường trong một xã hội bất thường, vì vậy cô ấy phải trả giá bằng nhà tù và bị bôi xấu,” bà Lan nói.

Quỳnh đã nổi tiếng trong giới blog của Việt Nam vào cuối những năm 2000 vì những bài viết độc lập của cô. Là một thành viên sáng lập Mạng lưới Bloggers Việt Nam, cô chú trọng về về môi trường, bạo hành của cảnh sát và tranh chấp lãnh hải giữa Việt Nam với Trung Quốc ở Biển Đông.

Bà Lan cho biết ý thức chính trị của con gái bà bắt đầu sau khi học ngoại ngữ ở trường đại học.

Khi khám phá thế giới trực tuyến đa nguyên, Quỳnh đến gặp mẹ mình những câu hỏi khó.

“Cô ấy hỏi tôi:” Mẹ ơi, mẹ có biết điều này (về chính phủ)? “Tôi nói tôi biết, nó hỏi tôi tiếp: ‘Tại sao mẹ không nói với con?’ bà Lan nhớ lại.

“Tôi đã nói với con gái rằng tôi biết, nhưng trong xã hội này chúng ta đang sống, đó không phải là xã hội mà bạn có thể nói ra, và họ sẽ tố cáo bạn.”

Quỳnh đã trở thành một nhân vật nổi bật bên ngoài Việt Nam, và đã đấu tranh cho những nỗ lực trong xã hội dân sự Việt Nam để thảo luận chính trị trên Facebook. Chính phủ đã trở nên tức giận bởi phong trào mà họ đã kêu gọi tất cả các công ty ở Việt Nam ngừng quảng cáo trên YouTube và Facebook.

Tháng 3, Đệ nhất phu nhân Mỹ Melania Trump đã trao tặng Quỳnh Giải thưởng Phụ nữ Can đảm Quốc tế, mà Việt Nam nói “không phù hợp và không có lợi cho sự phát triển quan hệ giữa hai nước”.

Bạn bè của Quỳnh mô tả cô ấy thẳng thắn và nóng tính nhưng đúng với lời nói của cô.

“Cô ấy luôn nói ra suy nghĩ của cô ấy, vì thế đó là điều không tốt cho cô ấy khi cô ấy gây ra rắc rối với một nhân cách như vậy, nhưng cô ấy là người luôn làm những gì cô ấy nói sẽ làm”, theo Trịnh Kim Tiến, một nhà hoạt động xã hội ở thành phố Hồ Chí Minh.

Các bài viết cuối cùng của Quỳnh trên Facebook, phương tiện viết blog ưa thích của cô trước khi bị bắt giam, là sự kết hợp của việc tái đăng bài viết của nhiều nhà hoạt động khác và những bài viết chỉ trích nhà nước.

“Loại xã hội nào mà các quan chức coi công dân ngu ngốc hơn lợn?” cô viết vào ngày 29/9/2016.

Ông Phil Robertson, phó giám đốc Tổ chức Theo dõi Nhân quyền (HRW) ở New York cho biết, việc Quỳnh đã tham gia vào nhiều cuộc phản đối nhà máy thép Formosa Hà Tĩnh thuộc Đài Loan ở miền bắc Trung bộ Việt Nam, là đơn vị chịu trách nhiệm trong thảm họa môi trường năm 2016, là sự chịu đựng cuối cùng của các nhà chức trách.

“Mối quan hệ mật thiết của Mẹ Nấm với phong trào chống Formosa mà chính phủ ngày càng coi là một thách thức an ninh đối với thẩm quyền của nó, có nghĩa là cô trở thành ứng cử viên lý tưởng cho một bản án nặng nề được dựng lên để đe dọa người khác”, Robertson nói.

Human Rights Watch cho biết có khoảng 110 tù nhân chính trị hiện bị giam giữ ở Việt Nam, mặc dù quốc gia này nói Việt Nam không có tù nhân chính trị. Phát biểu tại một cuộc họp báo vào ngày xét xử, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng nói rằng “tất cả các hành vi vi phạm pháp luật đều phải bị xử lý nghiêm minh theo pháp luật Việt Nam”.

Phạm Thanh Nghiêm, một người bạn của Quỳnh, người mà việc viết blog đã dẫn đến việc cô bị bắt giam từ năm 2008 đến năm 2012, nói rằng cô đã khóc khi phán quyết được đưa ra.

“Tôi không ngạc nhiên vì theo chính quyền thì cô đã phạm nhiều tội … Tôi có thể cảm thấy tay và chân của tôi run rẩy”, cô nói.

“Chúng tôi là bạn, chúng tôi cũng là phụ nữ, và tôi cảm thấy thông cảm cho con cái, gia đình của cô ấy.”

Mẹ của Quỳnh, bà Lan, hiện đang có nhiệm vụ nuôi hai đứa cháu của mình trong khi mẹ chúng vẫn còn trong tù. Trừ khi nhà nước cho Quỳnh được ân xá, các cháu sẽ lớn lên mà không cha mẹ.

“Bây giờ tôi cảm thấy trống rỗng,” bà Lan nói.

Mother Mushroom: how Vietnam locked up its most famous blogger