Mỹ bỏ TPP: Một ngày nhiều tin vui cho Trung Quốc

Động thái của ông Trump chắc sẽ có lợi cho Bắc Kinh

BBC | 22.11.2016

Carrie Gracie Biên tập viên về Trung Quốc của BBC

Chính phủ Trung Quốc vui mừng khi nghe Donald Trump nói Hoa Kỳ sẽ từ bỏ Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP) ngay ngày đầu tiên ông vào Nhà Trắng.

Bắc Kinh đã nhiều năm qua phải nghe chính phủ của Obama nói hiệp định thương mại khu vực giữa 12 quốc gia này là cách Hoa Kỳ thúc đẩy vị trí lãnh đạo của mình ở Châu Á.

Trung Quốc không nằm trong hiệp định này, và Tổng thống Barack Obama đã không ngần ngại nhắc nhở các nước trongkhu vực đây không phải là chuyện tình cờ. TPP cho phép Hoa Kỳ – chứ không phải các nước như Trung Quốc – đặt ra luật lệ trong thế kỷ 21, một chiến lược vô cùng quan trọng cho Mỹ trong một khu vực năng động như Châu Á- Thái Bình Dương.

Chiến lược này cũng không phải chỉ liên quan đến các luật lệ thương mại. TPP là một phần cốt lõi trong chiến lược “xoay trục sang châu Á” của chính quyền Obama.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ash Carter nói ngoài việc đẩy mạnh xuất khẩu Mỹ, hiệp định này còn thúc đẩy các mối quan hệ cốt yếu của Washington ở Châu Á – Thái Bình Dương, thể hiện cam kết của Hoa Kỳ trong khu vực và thúc đẩy các giá trị của Hoa Kỳ.

“Thông qua hiệp định TPP cũng quan trọng đối với tôi như có thêm một tầu chiến hạm mới”, ông khẳng định.

Trump hứa sẽ “đưa quyền lợi của người Mỹ lên đầu” bằng việc từ bỏ TPP.

Chẳng có gì lạ khi trước đây Bắc Kinh thấy rõ chiến lược quay trục sang châu Á của Mỹ, trong đó có TPP, là một kế hoạch ít che đậy nhằm khống chế ảnh hưởng ngày một tăng của Trung Quốc.

Mới cuối tuần qua, thông tấn xã Trung Quốc mô tả TPP là “một cánh tay kinh tế trong chiến lược địa lý chính trị của chính quyền Obama để đảm bảo Washington là bá chủ ở khu vực”.

Hiệp định TPP là kết quả của hơn một thập niên đàm phán căng thẳng

Nhưng ông Donald Trump thắng cử tổng thống Mỹ một phần là do cử tri Mỹ phản đối mạnh mẽ các hiệp định thương mại và toàn cầu hóa. Những người bỏ phiếu cho ông sẽ xem việc ông bỏ TPP ngay ngày đầu nhậm chức là ông thực hiện các cam kết đưa ra trong chiến dịch tranh cử. Dân chủ là thế.

Quốc gia Hoa Kỳ cũng có những cam kết quốc tế.

Hiệp định thương mại mà ông Trump từ bỏ cũng chính là hiệp định mà người tiền nhiệm của ông đã ủng hộ và mất hàng năm trời thúc giục các nước đồng minh tham gia theo. Bắc Kinh giờ đây sẽ khuyến khích các chính phủ trong khu vực so sánh mức độ tin cậy trong cam kết của Trung Quốc với các cam kết của Mỹ.

“Mọi người sẽ phật lòng”

Bắc Kinh cho rằng Hoa Kỳ chỉ là một thế lực ở châu Á khi họ muốn, còn Trung Quốc sẽ là một thế lực mãi mãi ở châu Á. Như lời phát biểu thẳng thắn của Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long trong chuyến thăm Washington hồi tháng Tám, TPP sẽ “thử thách uy tín” của Hoa Kỳ với các đối tác trong khu vực.

“Mỗi quốc gia đều phải đương đầu với một số phản đối chính trị và các vấn đề nhạy cảm trong nước, phải trả giá về mặt chính trị để đến bàn đàm phán và ký kết hiệp định này”, ông Lý nói.

“Nếu như vào phút chót, mọi người đã chờ ở nhà thờ, mà cô dâu lại không tới, thì mọi người sẽ thấy rất phật lòng”.

Image copyright AFP

TPP gặp sự phản đối của nhiều thành phần chính trị

Giờ thì các nhà ngoại giao Mỹ không muốn gì được nấy ở châu Á. Sau khi Mỹ nói với các đối tác khu vực là ký kết TPP sẽ củng cố vị trí lãnh đạo của Mỹ ở khu vực, ai cũng kết luận được là từ bỏ TPP sẽ làm suy yếu vị trí lãnh đạo của Mỹ. Và Trung Quốc đã sẵn sàng vào vị trí lãnh đạo khu vực đang bỏ trống này.

Tại Hội nghị Thượng đỉnh APEC ở Peru cuối tuần qua, Chủ tịch Tập Cận Bình đã nói với các nhà lãnh đạo trong khu vực đã đến lúc các quốc gia có mối quan hệ đối tác chặt chẽ, các giải pháp mọi bên cùng thắng và các sáng kiến chiến lược.

Trung Quốc sẽ không đóng cửa với thế giới bên ngoài mà sẽ mở cửa rộng hơn.

Các quan chức đi cùng Chủ tịch Cận không phí thời gian và đã bắt tay ngay vào đàm phán các hiệp định thương mại ít tham vọng hơn mà Bắc Kinh ủng hộ. Đó là Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện (RCEP), và Khu Tự do Thương mại châu Á Thái Bình Dương (FTAAP).

Các động thái về lãnh đạo thương mại này của Trung Quốc diễn ra trong bối cảnh Trung Quốc đang thực hiện chiến lược “Một thắt lưng một con đường” (One Belt One Road), một lộ trình nhiều năm, nhiều tỷ đô la Mỹ nhằm mở rộng ảnh hưởng chiến lược, thương mại và đầu tư của Trung Quốc ở châu Á. Ngoài ra, Bắc Kinh còn cấp vốn cho một số ngân hàng cho vay trong đó có Ngân hàng Đầu tư Cơ sở hạ tầng Châu Á.

Xét về tổng thể tình hình quyền lực ở châu Á, Mỹ rút khỏi TPP mang lại lợi ích chiến lược cho Trung Quốc, không những chỉ vì một hiệp định thương mại do Mỹ ủng hộ tan vỡ hay việc Mỹ xoay trục sang châu Á nay không còn.

Ông Tập Cận Bình nói đã đến lúc thiết lập các mối quan hệ đối tác gần gũi

Thông báo về TPP của ông Trump đánh trúng vào tâm điểm của sự bất ổn lan rộng về chủ ý của Mỹ dưới thời tổng thống Trump. Liệu Mỹ vẫn dự định cổ súy một hệ thống dựa trên các luật lệ công bằng và hội nhập?

Hay chủ trương “đưa Hoa Kỳ lên trước” của ông Trump đồng nghĩa với việc các cam kết hợp tác theo chủ nghĩa quốc tế hóa được thay thế bởi một quan điểm hẹp hơn cổ súy lợi ích quốc gia của Hoa Kỳ dựa trên cạnh tranh?

Nếu quyết định về TPP là dấu hiệu cho thấy chính quyền của ông Trump nghiêng về phía câu hỏi thứ hai, các đồng minh của Mỹ ở châu Á sẽ chờ đợi tuyên bố về an ninh của ông Trump với sự lo ngại còn lớn hơn.

Nói trắng ra, liệu các quốc gia trong khu vực còn có thể tin cậy Mỹ sẽ can thiệp giúp nếu các nước này bị đe dọa bởi một nước Trung Quốc ngày càng mạnh? Dù câu trả lời là gì đi nữa, việc các đồng minh của Mỹ bắt đầu đưa ra câu hỏi này đã là một tin vui cho Trung Quốc.

Và trước khi chúng ta rời chủ đề Bắc Kinh đang đưa tin vui từ Tòa tháp Trump, phải nói là Trung Quốc có tin vui không những là vì những điều ông Trump tuyên bố mà còn vì những gì ông không tuyên bố.

Khi lên kế hoạch của mình trong những ngày đầu vào nhiệm sở, ông tổng thống đắc cử không hề đả động đến chuyện Mỹ sẽ gọi Trung Quốc là một quốc gia chi phối tiền tệ và đánh thuế cao các mặt hàng nhập từ Trung Quốc, những lời đe dọa ông đưa ra trong chiến dịch tranh cử.

Sự im lặng của ông Trump về vấn đề này cùng với đám tang cho TPP – một hiệp định Trung Quốc ghét cay ghét đắng – đúng là một ngày nhiều tin vui cho Trung Quốc.