Dự án phá rừng ngập mặn làm kinh tế ở Thái Bình

Rừng ngập mặn ở Hải Phòng, ảnh chụp trước đây.

RFA, 17-07-2017

Hiện tượng phá rừng, kể cả rừng ngập mặn phòng hộ vì mục đích kinh tế vẫn tiếp diễn, bất chấp sự phản đối của công luận và những tác động đến hệ sinh thái đã được cảnh báo.

Dân phản đối

Dự án nâng bãi đê biển để phát triển công nghiệp sẽ lấn 320 ha biển, trong đó phá bỏ gần 150 ha rừng ngập mặn thuộc 2 xã Thụy Hải và Thụy Xuân của huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình.

Dự án được UBND tỉnh Thái Bình giao cho Ban quản lý dự án đầu tư các công trình phát triển nông nghiệp nông thôn (Sở NN-PTNT Thái Bình) làm chủ đầu tư.

Hiện dự án đã hoàn thành báo cáo đánh giá tác động môi trường và trình Bộ TN-MT phê duyệt.

Trong báo cáo này, ngoài xác định gần 150 ha rừng ngập mặn không phải là rừng nguyên sinh, việc phá bỏ diện tích rừng này không ảnh hưởng nhiều đến hệ sinh thái và dự án chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến sinh kế của 80 hộ dân đang thuê bãi, nuôi trồng thuỷ hải sản. Ngoài ra, báo cáo cũng khẳng định đã tham vấn cộng đồng dân cư tại 2 xã Thụy Hải và Thụy Xuân.

Tuy nhiên, đài RFA đã liên lạc với người dân xã Thụy Xuân và được cho biết là đa số người dân địa phương không đồng tình với việc phá rừng cũng như mức đền bù cơ quan chức năng đưa ra:

Quanh nhà tôi đa số họ làm đầm. Tức là khu vực người ta sẽ san lấp làm dự án công nghiệp toàn bộ là rừng phòng hộ và đầm người ta nuôi trồng thủy hải sản. Vừa rồi ở trên có về họp với các hộ có đầm diện quy hoạch và nói là đền bù mỗi chủ hộ 40 triệu/sào nhưng người dân không đồng ý. Ngoài ra, có nhiều người dân đa số không đồng tình với việc san lấp vì đó là rừng phòng hộ mang lại nhiều lợi ích và công việc cho bà con vì nhiều người mưu sinh nhờ khu rừng đó.

Có nhiều người dân đa số không đồng tình với việc san lấp vì đó là rừng phòng hộ mang lại nhiều lợi ích.
– Người dân

Người dân này cũng cho biết là hiện tại cư dân địa phương rất lo lắng về chuyện bão lũ bởi vì trước đây khi không có rừng mỗi khi bão về là đê lại vỡ:

Ngày xưa rừng cũng có nhưng mà ít nên cứ có bão là vỡ đê hay vỡ bờ đầm. Từ ngày có rừng những hộ nuôi trồng thủy hải sản bên trong không bị vỡ bờ đầm nên không bị ảnh hưởng. Khu đó người ta gọi là rừng Vẹt và rừng Bần, nơi này có nhiều thủy hải sản trú ngụ ở đó. Chẳng hạn như cáy, cua biển cũng vào đẻ trứng rồi sinh sôi nảy nở và đi ra biển nhưng bây giờ lại định san lấp.

Những thông tin không trùng khớp

Trong bản báo cáo tác động do Trung tâm quan trắc, phân tích tài nguyên và môi trường thuộc Sở TN-MT tỉnh Thái Bình lập, có nói rằng đã tham vấn cộng đồng dân cư 2 xã Thụy Hải và Thụy Xuân. Tuy nhiên, người dân này khẳng định với chúng tôi là không có cuộc họp nào để hỏi ý kiến xem người dân có đồng tình với việc phá rừng hay không:

Gọi họp là chỉ những ông trưởng thôn, và chủ của những người có đầm ở đó. Họ có về lấy ý kiến của đại đa số người dân ở đây đâu. Họ họp cũng chỉ để xem mức đền bù có thỏa đáng hay không thôi chứ không họp về chuyện tác động khi làm dự án công nghiệp đó hay người dân có đồng ý hay không.

Một khu rừng bị phá trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk hôm 12/3/2013. Photo: RFA

Ngay cả con số 80 hộ dân chịu tác động được đưa ra trong báo cáo cũng được nói là không chính xác, chênh lệch thực tế quá cao.  Lãnh đạo hai xã Thụy Xuân, Thụy Hải đã xác nhận với truyền thông trong nước rằng có tới 354 hộ nuôi thủy sản có đất bị thu hồi. Con số này gấp 4,5 lần so với số liệu báo cáo đánh giá tác động của dự án đưa ra.

Cũng theo kế hoạch dự án, gần 150ha đất rừng ngập mặn này sẽ được trồng mới, trồng thay thế. Tuy nhiên, người dân địa phương nói với chúng tôi rằng việc trồng lại không phải dễ và tốn rất nhiều thời gian:

Nghe nói họ có kế hoạch trồng lại rừng. Tuy nhiên tôi nghĩ trồng lại rất khó vì cây này trồng được là do phù sa của nước biển, lâu dần bồi đắp tạo thành lớp đất thì cây mới dễ sống. Bây giờ họ san lấp thì phù sa bồi đắp mấy chục năm nay không còn nữa. Nếu trồng ra ngoài sẽ là đất cát, cây không sống được. Hơn nữa để trồng được những hecta rừng như vậy là mất mấy chục năm từ khi tôi còn nhỏ mà bây giờ tôi gần 40 tuổi rồi, tức là 30-40 chục năm mới được như thế.

Người được chúng tôi tiếp xúc cho biết thêm mặc dù có thể dự án sẽ mang lại công ăn việc làm cho người dân khu vực lân cận nhưng nếu phải đánh đổi cả môi trường sinh thái và sống trong nỗi sợ hãi mỗi khi bão lũ đến, thì họ quyết phản đối đến cùng.

Nếu có rừng chỉ cần 50m thôi là sóng biển không đánh được.
– PGS-TS Lê Trình

Trước các thông tin trái chiều trên, đài RFA đã liên hệ với Chủ tịch UBND tỉnh Thái Bình, các phó Chủ tịch và cả Chánh Văn phòng nhưng đều cáo bận hoặc nói không chịu trách nhiệm dự án. Chúng tôi tiếp tục liên lạc với ông Trần Ngọc Tuấn, giám đốc Sở Tài nguyên – Môi trường tỉnh Thái Bình để hỏi về tác động của dự án đến hệ sinh thái nhưng ông này chỉ phát biểu một câu ngắn và sau đó từ chối trả lời các câu tiếp:

Đương nhiên cũng có ảnh hưởng nhưng không phải là nhiều.

Vai trò rừng ngập mặn

Các vụ việc phá rừng phòng hộ để phát triển kinh tế diễn ra khá thường xuyên bất chấp sự phản đối của người dân và các tác động đã được giới chuyên gia cảnh báo. Ngay đầu năm nay, vụ việc 40 móng biệt thự được xây dựng trái phép trên khu đất vốn là rừng phòng hộ ở bán đảo Sơn Trà đã gây nhiều bức xúc trong dân chúng. Hiện tại vẫn còn nhiều tranh cãi liên quan đến việc liệu nên bảo tồn hay quy hoạch khu bán đảo Sơn Trà.

Từ Sài Gòn, Phó giáo sư – Tiến sĩ Lê Trình, viện trưởng viện Môi trường và Phát triển Bền vững nói với chúng tôi rằng rừng ngập mặn có vai trò rất quan trọng mà nếu phá đi sẽ gây ra những hậu quả to lớn:

Thứ nhất là vai trò về sinh thái. Hệ sinh thái rừng ngập mặn là hệ sinh thái thế giới đang bảo vệ vì thuộc hệ sinh thái động thực vật ven biển. Cho nên có rừng ngập mặn mới có tôm, cá, các loại nhuyễn thể,… Giá trị thứ hai rất quan trọng là giá trị về chống xói lở. Ở một số vùng người ta phá rừng ngập mặn là sóng biển sẽ đánh vào, không có cái gì bảo vệ thì bờ biển sẽ lở hết. Giá trị thứ ba là chống biến đổi khí hậu. Tức là khi biển dâng sóng lớn, mình có làm đê bê tông đi chăng nữa thì cũng bị đánh vỡ. Nhưng nếu có rừng chỉ cần 50m thôi là sóng biển không đánh được.

Chuyên gia môi trường này còn bổ sung thêm một giá trị khác nữa của rừng ngập mặn là chức năng xử lý nước thải. Nước thải từ thành phố trước khi đi ra biển chảy qua rừng ngập mặn, tại đây các loại kim loại nặng bị hấp thụ, các chất hữu cơ, vi trùng bị phân hủy giúp vùng biển sạch đẹp.

Chính vì vậy mà ông phản đối chuyện phá rừng làm kinh tế, vì theo ông mỗi mét rừng mang lại quá nhiều giá trị, cả giá trị hữu hình và vô hình.