Luật an ninh mạng của Việt Nam sẽ làm tổn hại tăng trưởng kinh tế

Với tư cách là Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam từ năm 2011 đến 2014, tôi sẽ tự lo liệu mình khi phải đối mặt với một trở ngại ngoại giao mà Việt Nam luôn đạt được tiến bộ bằng cách tiến hai bước và lùi lại một bước. Tuy nhiên, việc thông qua luật an ninh mạng của Quốc hội Việt Nam là một bước lùi khổng lồ – cái giá mà các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam phải trả.

Vào tháng 5 năm 2017, Chính phủ Việt Nam đã ban hành một chỉ thị đầy tham vọng để hướng Việt nam đến Cách mạng công nghiệp lần thứ tư 4.0. Chỉ thị 16 hướng dẫn các cơ quan chính phủ cải thiện khả năng cạnh tranh của Việt Nam bằng cách tận dụng công nghệ kỹ thuật số và truyền thông. Chỉ thị cảnh báo việc để không bị tụt hậu trong việc phát triển các khả năng kỹ thuật số và khuyến khích các cơ quan chính phủ “cho phép mọi người và doanh nghiệp nắm bắt cơ hội phát triển nội dung số một cách dễ dàng và công bằng”.

Chỉ thị này đánh giá chính xác những đóng góp tiềm năng đáng kể của ngành công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) đối với nền kinh tế của Việt Nam. Tăng trưởng GDP của Việt Nam đạt 6,8 % năm ngoái, được hỗ trợ bởi kinh tế internet nổi và đầu tư trực tiếp nước ngoài. Theo một nghiên cứu gần đây của Temasek và Google, nền kinh tế internet đã tăng từ 3,3 tỷ đô la lên 5,7 tỷ đô la từ năm 2015 đến năm 2017. Thương mại điện tử cũng là một lĩnh vực đặc biệt đầy hứa hẹn. Bộ Công thương cũng đã báo cáo rằng tăng trưởng doanh số bán lẻ thương mại điện tử của Việt Nam trong giai đoạn 2016-20 sẽ đạt 20% mỗi năm.

Do đó, việc thông qua luật an ninh mạng của Quốc hội ngày 12 tháng 6 là một cú sốc đáng ngạc nhiên đối với quỹ đạo tích cực này. Luật này làm suy yếu tiềm năng to lớn của ngành ICT Việt Nam. Luật đưa ra các quy định cấm lan truyền trên internet nhưng nội dung được coi là đe dọa nhà nước hoặc xã hội Việt Nam. Đồng thời yêu cầu các công ty nước ngoài cung cấp dịch vụ ICT cho người tiêu dùng Việt Nam đặt văn phòng đại diện trong nước. Đáng lo ngại nhất, nó cũng yêu cầu các công ty đó lưu trữ dữ liệu của người dùng Việt Nam ngay trong lãnh thổ Việt Nam.

Luật an ninh mạng biến Việt Nam thành một tháp bê tông vào thời điểm các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, phải tiếp cận thị trường và công nghệ toàn cầu. Theo yêu cầu công nghiệp 4.0, các doanh nghiệp phải có nhiều dữ liệu hơn để duy trì tính cạnh tranh, sử dụng phương tiện truyền thông xã hội, thương mại điện tử và điện toán đám mây để tăng năng suất. Nhưng theo các yêu cầu nội địa hoá dữ liệu chặt chẽ, họ không thể truy cập dữ liệu tốt nhất và các dịch vụ điện toán đám mây mà thế giới cung cấp. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ, chiếm 98% tổng số doanh nghiệp tại Việt Nam, sẽ bị ảnh hưởng vì khả năng hạn chế của họ trong việc giảm thiểu những trở ngại về quy định. Ví dụ, một nghiên cứu của Nhóm bảo mật Leviathan nhận thấy rằng việc nội địa hóa dữ liệu có thể làm tăng chi phí máy tính của một công ty nhỏ khoảng 30 đến 60 %.

Không có gì ngạc nhiên khi việc triển khai luật an ninh có thể gây ra những hậu quả tiêu cực đáng kể đối với nền kinh tế của Việt Nam. Năm 2014, Trung tâm Kinh tế Chính trị Quốc tế Châu Âu (ECIPE) ước tính rằng các biện pháp nội địa hóa dữ liệu đầy đủ sẽ làm giảm tăng trưởng GDP của Việt Nam thêm 1,7% mỗi năm. Các biện pháp này cũng có khả năng sẽ giảm 3,1% đầu tư trong nước. Đó là lý do tại sao các hiệp hội công nghiệp Việt Nam đã công khai gia nhập các nhà cung cấp dịch vụ dữ liệu quốc tế trong việc thể hiện sự thất vọng đối với luật an ninh mạng.

Các quan chức chính phủ Mỹ và các nhà lập pháp cũng đã bày tỏ mối quan tâm về luật an ninh mạng rất rõ ràng với Việt Nam, gần đây nhất trong chuyến thăm tháng 6 của Thủ tướng Vương Đình Huệ tới Washington. Phó Thủ tướng Huệ nói với một tập hợp các công ty Mỹ rằng chính phủ của ông sẽ tham khảo ý kiến các doanh nghiệp khi cho thực thi luật an ninh mạng. Việc tham vấn thành thật và thẳng thắn thực sự quan trọng nếu Việt Nam mong muốn tránh làm ảnh hưởng đến sự tham gia của các đối tác nước ngoài, chưa kể đến tăng trưởng kinh tế của Việt Nam. Việt Nam nên hạn chế bất kỳ yêu cầu nội địa hoá dữ liệu nào để các doanh nghiệp có thể hoạt động tự do với một loạt các nhà cung cấp dịch vụ điện toán, đám mây và internet trực tuyến đa dạng để lựa chọn.

Bây giờ là lúc để Việt Nam tự tin bước vào cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Ngày nay, luồng dữ liệu tự do rất quan trọng đối với dòng chảy tự do thương mại và luồng dữ liệu xuyên biên giới là rất cần thiết cho các hoạt động kinh doanh hiện đại. Cát cứ lưu trữ dữ liệu đa quốc gia đòi hỏi nội địa hóa dữ liệu sẽ áp đặt gánh nặng không cần thiết vào doanh nghiệp. Hơn nữa, các quốc gia cản trở luồng dữ liệu sẽ ít được phục vụ tốt hơn bởi các công ty quốc tế sẽ có lợi cho các đối thủ cạnh tranh hiệu quả hơn. Chính quyền Việt Nam thừa nhận tầm quan trọng của ICT đối với tăng trưởng kinh tế và đổi mới công nghệ. Họ cũng nên công nhận những rủi ro kinh tế của việc nội địa hóa dữ liệu. Một Việt Nam tự ngắt các luồng dữ liệu toàn cầu là một Việt Nam tự rút ra khỏi sự phát triển toàn cầu.

Tác giả là David Bruce Shear – người từng là Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ về vấn đề an ninh châu Á và Thái Bình Dương từ tháng 7 năm 2014 đến tháng 6 năm 2016.