Không được phép đùa ở Việt Nam

Phil Robertson, Phó giám đốc Phân ban Châu Á, Theo dõi Nhân quyền (HRW)

Bộ Công an không có óc hài hước.

Bùi Tuấn Lâm trở nên nổi tiếng vào tháng Mười một năm 2021 khi làm một đoạn video chế ghi hình bản thân bắt chước đầu bếp nổi tiếng có nghệ danh là Thánh Rắc Muối, người mấy ngày trước đã nổi như cồn ở Việt Nam sau khi rắc muối lên miếng bít tết dát vàng giá 2000 đô la và bón tận miệng cho bộ trưởng công an Việt Nam, Tô Lâm. Trong đoạn video của mình, Bùi Tuấn Lâm thay miếng bít tết dát vàng bằng tô mì thường nhật với vài lát thịt và hành. Đoạn video này cũng được lan truyền rộng rãi, mang lại cho Bùi Tuấn Lâm cái tên lóng “Thánh Rắc Hành” và tai tiếng cho ông bộ trưởng.

Người của ông bộ trưởng ra đòn trả đũa rất nhanh. Công an sách nhiễu và đe dọa Bùi Tuấn Lâm, 39 tuổi, theo dõi ông gắt gao, triệu tập và thẩm vấn ông, cũng như gây sức ép buộc ông đóng cửa quán mì bên lề đường của mình. Tháng Chín năm 2022, nhà hoạt động nhân quyền lâu năm bị bắt với cáo buộc ngụy tạo về hành vi “tuyên truyền chống nhà nước.”

Công an giam giữ không cho ông liên lạc với người thân trong hơn bảy tháng, đồng thời viện kiểm sát tuyên bố rằng ông không muốn có luật sư bào chữa. Khi vợ ông, bà Lê Thanh Lâm, khiếu nại việc này và thay đổi được tình thế, nhà cầm quyền trả thù bằng cách từ chối không cho bà tham dự phiên xử chồng mình vào ngày 25 tháng Năm tại Đà Nẵng. Bà vẫn xuất hiện bên ngoài tòa án, ngay tại đó bà bị công an khống chế, trấn áp và lôi đi dọc phố khiến bà bị thương ở chân. Bà nói rằng đã bị công an câu lưu suốt mấy tiếng đồng hồ, “lục soát mọi ngóc ngách trên thân thể tôi” và “bị đối xử không còn là một con người nữa.” Họ thả bà vào buổi tối hôm đó, rất lâu sau khi phiên tòa đã kết thúc.

Xung đột còn tiếp tục ngay tại phiên tòa. Quan tòa ra lệnh cho một luật sư bào chữa, ông Ngô Anh Tuấn, phải rời phòng xử trước khi ông có thể hoàn tất phần biện hộ của mình.

Không mấy ai nghi ngờ về việc Bùi Tuấn Lâm sẽ bị kết án với cáo buộc mang động cơ chính trị hay không. Tòa án kết án ông năm năm rưỡi tù giam cộng thêm bốn năm quản chế, tước bỏ quyền tự do đi lại của ông rất lâu sau khi đã mãn hạn tù.

Bộ trưởng Tô Lâm đã được trả thù riêng bằng cách bịt miệng một người lên tiếng chỉ trích mình, nhưng điều đó không cứu vãn được danh tiếng của ông. Người Việt ghi nhớ hình ảnh ông tận hưởng miếng bít tết hàng ngàn đô la trong lúc người dân thường đang cực nhọc giữa cơn suy thoái kinh tế vì dịch Covid-19 và lạm phát mất kiểm soát.

Án tù độc ác và vô lối áp đặt lên Bùi Tuấn Lâm cùng với sự ngược đãi nhằm vào vợ ông sẽ chỉ tô đậm thêm những hành động đàn áp bừa bãi của chính quyền Việt Nam.