Trình tự Xét xử công minh (14)- Phần 2: Quyền con người trong phiên tòa- Chương 13- Quyền được xét xử công bằng

Bản dịch của [rollinglinks]Vũ Quốc Ngữ[/rollinglinks]

(Defend the Defenders)

Nguồn: Amnesty International

13.1 Quyền được xét xử công bằng
13.2 Bình đẳng giữa các bên

_____________________

13.1 Quyền được xét xử công bằng

Quyền được xét xử công bằng nằm ở trung tâm của các khái niệm về xét xử công bằng. Tất cả mọi người được hưởng quyền xét xử công bằng.

Một vụ xét xử công bằng đòi hỏi một tòa án độc lập, vô tư và có thẩm quyền, được thành lập theo pháp luật. (Xem Chương 12)

Một phiên xét xử công bằng đòi hỏi phải tôn trọng nguyên tắc “bình đẳng giữa các bên”, giữa bị cáo và công tố. Xét xử công bằng cũng đòi hỏi sự tôn trọng các quyền của nạn nhân, thực hiện một cách phù hợp với các quyền của bị cáo. (Xem Chương 22 phần 4- Quyền của nạn nhân và nhân chứng)

Quyền được xét xử công bằng trong các vụ án hình sự được củng cố bằng một số quyền cụ thể quy định trong tiêu chuẩn quốc tế, đôi khi được gọi là “quyền theo đúng thủ tục”. Chúng bao gồm các quyền được coi là vô tội, quyền có đủ thời gian và phương tiện để chuẩn bị biện hộ, được xét xử không chậm trễ, quyền tự bảo vệ chính mình hoặc thông qua luật sư, quyền gọi và kiểm tra các nhân chứng, quyền không buộc tội chính mình, quyền khiếu nại, và quyền được bảo vệ khỏi luật hình sự hồi tố.

Tiêu chuẩn quốc tế điều chỉnh việc tiến hành tố tụng hình sự nói rõ rằng quyền cụ thể được liệt kê là những quyền tối thiểu. Việc thực hiện mỗi đảm bảo, trong mọi trường hợp và hoàn cảnh, không đảm bảo rằng việc xét xử là công bằng. Quyền được xét xử công bằng là rộng hơn so với các khoản bảo đảm tối thiểu cá nhân, và nói chung phụ thuộc vào toàn bộ tiến hành các thủ tục tố tụng hình sự.

Điều 14 của ICCPR, Điều 14
“… Trong việc xác định bất kỳ cáo buộc hình sự chố#ng lại một người, hoặc các quyền và nghĩa vụ của mình theo pháp luật, tất cả mọi người được hưởng một phiên xử công bằng và công khai bởi một tòa án có thẩm quyền, độc lập và không thiên vị, được thành lập theo pháp luật …. “

Việc đảm bảo một phiên xét xử công bằng không đảm bảo rằng các tòa án đã không có sai sót trong việc đánh giá các bằng chứng hoặc áp dụng pháp luật hoặc hướng dẫn một bồi thẩm đoàn. Hơn nữa, vi phạm một trong những quyền được bảo đảm bởi luật pháp quốc tế hoặc quốc gia không nhất thiết coi phiên tòa đó là thiếu công bằng.

Tất cả các phiên tòa có hoặc không có bồi thẩm đoàn phải tôn trọng đảm bảo xét xử công bằng.

Trong khi theo một số điều ước quốc tế, bao gồm cả ICCPR, một số đảm bảo xét xử công bằng có thể bị hạn chế tạm thời trong trường hợp khẩn cấp, ủy ban Nhân quyền đã làm rõ rằng thay đổi các nguyên tắc cơ bản của xét xử công bằng là không bao giờ được phép. (Xem Chương 31- Quyền được xét xử công bằng trong tình trạng khẩn cấp)

Những bảo đảm thủ tục về công bằng nên được đảm bảo bằng pháp luật và tòa án phải đảm bảo tính công bằng của tố tụng hình sự.

ủy ban Nhân quyền tuyên bố “một phiên tòa là không công bằng nếu, chẳng hạn, việc bị cáo trong vụ án hình sự phải đối mặt với thái độ thù địch của công chúng hoặc sự ủng hộ của một bên trong phòng xử án được chấp nhận bởi tòa án, qua đó tác động đến quyền bào chữa, hoặc tiếp tục bị chịu các biểu hiện khác của sự thù địch.

Thái độ phân biệt chủng tộc của bồi thẩm đoàn được chấp nhận bởi tòa án, hoặc sự lựa chọn bồi thẩm đoàn dựa trên sự phân biệt chủng tộc là các trường hợp khác mà có ảnh hưởng xấu đến sự công bằng của các thủ tục.

ICC đã tuyên bố rằng khi xét xử công bằng không thể# thực hiện do hành vi vi phạm quyền của bị cáo, các thủ tục tố tụng phải được dừng lại.

13.2 Bình đẳng giữa các bên

Một tiêu chí thiết yếu của một phiên xử công bằng là nguyên tắc bình đẳng giữa các bên trong vụ án đó.

Trong các phiên tòa hình sự, nơi mà các công tố có bộ máy của nhà nước đứng đằng sau nó, nguyên tắc bình đẳng của các bên là một bảo đảm cần thiết về quyền của bị cáo để bảo vệ chính mình. Nó đảm bảo rằng bên bào chữa có một cơ hội thực sự để chuẩn bị và trình bày về lập luận của mình, và để phản đối lập luận và bằng chứng đưa ra trước tòa, trên cơ sở bình đẳng với các công tố. Các yêu cầu của nguyên tắc “bình đẳng giữa các bên” bao gồm quyền có đủ thời gian và phương tiện để chuẩn bị bào chữa, bao gồm cả việc tiết lộ thông tin tài liệu của bên truy tố. Các yêu cầu cũng bao gồm quyền tư vấn pháp luật, quyền thách thức bằng chứng, quyền gọi và hỏi các nhân chứng, và quyền có mặt tại phiên tòa. Tuy nhiên, nguyên tắc không yêu cầu các bên tham gia có nguồn lực tài chính hoặc con người như nhau.

Các cơ quan nhân quyền tìm thấy nguyên tắc này bị vi phạm, ví dụ, khi bị cáo đã không được tiếp cận với thông tin cần thiết cho việc chuẩn bị bào chữa; khi bị cáo đã không thể hướng dẫn người bào chữa đầy đủ; khi bên bào chữa đã bị từ chối cơ hội đưa các nhân chứng theo các điều kiện tương tự như bên truy tố; phiên tòa không tạm hoãn khi người bào chữa vắng mặt; và khi bị cáo hoặc luật sư bảo vệ bị loại khỏi phiên tòa mà các công tố viên lại có mặt.

ủy ban châu Phi đã làm rõ rằng bình đẳng giữa các bên yêu cầu bào chữa là người cuối cùng lên tiếng trước khi tòa án bước vào quá trình thảo luận.

Báo cáo viên đặc biệt về quyền con người và chống khủng bố đã dấy lên lo ngại về một số trường hợp trong đó các cá nhân bị cáo buộc liên quan đến các hoạt động khủng bố đã không được hưởng quyền bình đẳng của các bên. Báo cáo viên đã ghi nhận sự chênh lệch về nguồn lực giữa bên truy tố và bên bào chữa: ví dụ, ở Tây Ban Nha luật sư bào chữa không được hỗ trợ tài chính để đi gặp khách hàng, người bị giam giữ xa nơi xét xử là Madrid. Tại Ai Cập, mối quan ngại gia tăng về hạn chế tham vấn giữa bị cáo và luật sư trước và trong quá trình xử án và luật sư bào chữa bị từ chối tiếp cận hồ sơ vụ án cho đến khi phiên xét xử đầu tiên.

(Xem thêm Chương 8- Quyền có đủ thời gian và phương tiện để chuẩn bị bào chữa, và Chương 11- Quyền bình đẳng trước pháp luật và tòa án)

Hết Chương 13

Đón đọc Chương 14- Quyền tranh luận công khai